ارزیابی عملکرد زهکش زیرزمینی در رشد گیاه لوبیا محلی (Phaseolus vulgaris L. ) در کشت دوم اراضی شالیزاری ) مقیاس مدل فیزیکی)

برای رفع وضعیت ماندابی قسمت وسیعی از شالیزارهای شمال ایران و تأمین شرایط کشت در فصل‌های پاییز و زمستان، احداث سامانه‌های زهکشی زیرزمینی ضروری است. عمق و فاصله مناسب زهکش‌ها در سامانه زهکشی زیرزمینی، باعث به حداقل رساندن اثر منفی تخلیه زه‌آب‌ها به محیط زیست می‌شود. این پژوهش به‌منظور بررسی عملکرد کیفی و کمی زهکش زیرزمینی در مقیاس مدل فیزیکی در سال 1396 در دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان انجام شد. پس از آماده‌سازی مدل فیزیکی و پر کردن مخزن با خاک شالیزاری و ایجاد لایه سخت در عمق 15 سانتی‌متری خاک، کشت گیاه لوبیا محلی (پاچ‌باقلا) انجام شد. در زمان وقوع بارندگی از زه‌آب و عصاره‌ خاک نمونه‌برداری شده و پارامترهای هدایت الکتریکی، اسیدیته و غلظت عناصر سدیم، کلسیم، منیزیم، نیترات و ارتوفسفات اندازه‌گیری شد. دبی خروجی زهکش و بار آبی با پیزومترهای نصب شده در مخزن در زمان قبل و بعد از وقوع باران قرائت شد. در طول اجرای آزمایش، روند تغییرات هدایت الکتریکی زه‌آب به میزان 60 درصد کاهشی و نسبت جذب سدیم (SAR) با توجه به مقدار بارش و جذب کلسیم و منیزیم خاک نوسانی بود. حداکثر مقدار نیترات زه‌آب 9/46 میلی‌گرم بر لیتر در ابتدای دوره رشد گیاه مشاهده شد که فراتر از حد مجاز تخلیه زه‌آب به محیط زیست بوده و اهمیت مدیریت کود را نشان می‌دهد. غلظت نیترات در خاک تحت تأثیر فاصله از زهکش قرار گرفت در حالی که غلظت ارتوفسفات تحت تأثیر فاصله از زهکش نبود. میانگین مقادیر بار آبی (17-7 سانتی‌متر) با توجه به عمق توسعه ریشه گیاه، کارآمدی عملکرد زهکش در خروج زه‌آب و عدم مشکل آبگرفتگی ریشه گیاه در طول دوره رشد را نشان داد.